Sven Ratzke is Marlene Dietrich von Kopf bis Fuß

Sven Ratzke als Marlene Dietrich (foto Ann-Marie Schwanke)

Sven Ratzke als Marlene Dietrich (foto Brigitte Dummer)

Marlene; zo heet de nieuwe voorstelling van het Duits-Nederlandse multitalent Sven Ratzke. In oktober vorig jaar ging de voorstelling in première in het Renaissance Theater in Berlijn en op 5 maart 2024 in de Kleine Komedie. Marlene is nog tot en met 26 mei in Nederland te zien; de laatste voorstellingen in Nederland zijn 24, 25 en 26 mei in het DeLaMar Theater in Amsterdam.

Sven Ratzke (1977) speelt de grootste ster die Duitsland en – misschien wel de wereld – ooit heeft gekend: de actrice, zangeres en diva Marlene Dietrich (1901-1992). Hij speelt Dietrich ‘von Kopf bis Fuß’. De rol is hem op het lijf geschreven. Bijzonder is is dat in de voorstelling geen moment wordt benadrukt dat Marlene wordt gespeeld door een man. Sven Ratzke zei op de dag van de première in een interview in De Telegraaf: “Marlene Dietrich was androgyn, net als ik”. In dit interview zei hij ook: “Haar carrière ging over mondigheid en emancipatie”.

Aan het begin van voorstelling zegt Marlene: “Ik ben niet geboren, ik ben verzonnen. Ik heb mezelf verzonnen, bevrijd. Ik wilde niet Marie Magdalene heten, ik wilde alles zijn behalve snoezig”. Maar ze zegt ook: “Later wilde ik Marlene van me afwerpen. Ik wilde echt zijn. Echt! Maak me echt, dat is het enige dat ik van de liefde vraag”. De voorstelling is gebaseerd op het toneelstuk Marlene, dat de Britse schrijfster Pam Gems in 1996 schreef en dat 22 jaar geleden in Nederland werd gespeeld door Jasperina de Jong. Gems is overigens ook de schrijfster van de musical Piaf; ze heeft dus wel iets met wereldsterren.

Sven Ratzke als Marlene Dietrich (foto Brigitte Dummer)

Connie Palmen: ‘de koningin van de Nederlandse literatuur’

Het stuk is op initiatief van Sven Ratzke grondig onder handen genomen door Connie Palmen; volgens Ratzke ‘de koningin van de Nederlandse literatuur’. Zij schreef de monolgen van Marlene, Ratzke sleutelde zelf ook aan de tekst van Pam Gems. Er zijn, afgezien van Ratzke, nog slechts twee andere mensen op het toneel: Julia Herfst als de vriendin van Marlene en de pianist Jetse de Jong aan de vleugel. Bijzonder is dat de voorstelling in het Nederlands wordt gespeeld. Dat moet na Duitsland toch een hele omschakeling zijn geweest, maar Ratzke vindt dit vanzelfsprekend. Bijzonder is ook dat de grootmoeder van Julia Herfst Marlene Dietrich in 2002 speelde. Die grootmoeder is immers Jasperina de Jong.

Talentvol en ongrijpbaar

Sven Ratzke als Marlene Dietrich (foto Ann-Marie Schwanke)

Sven Ratzke zet een volstrekt geloofwaardige Marlene Dietrich neer. Met zijn blonde pruik, zijn make-up en zijn geloofwaardige vrouwelijke manier van doen. Tja, je bent androgyn of je bent het niet, nie’waar. Ratzke bewees de afgelopen decennia al dat hij een grote toneelpersoonlijkheid is die tot ver buiten de grenzen van Nederland en Duitsland straalde: ook in New York, waar hij deze voorstelling later ook zal spelen. Le Ratzke heeft star quality, waardoor hij uitzonderlijk goed uit de voeten kon – en kan – met het repertoire van David Bowie. Eigenlijk zijn er veel gelijkenissen tussen Sven Ratzke, Marlene Dietrich en David Bowie. Alle drie buitengewoon talentvol én ongrijpbaar. Bowie speelde overigens in 1978 de hoofdrol in de laatste film waarin Dietrich speelde: Just a gigolo. Het is fascinerend om hun scène terug te kijken: https://www.youtube.com/watch?v=Tn-oDVyyVcU

Heimatlos

In Marlene spelen de scènes vóór de pauze zich af in de kleedkamer van een theater in Berlijn waar Marlene in 1960 optrad. Ze wordt bijgestaan door Vivian Hoffmann, een jonge schrijfster en vriendin die haar op al haar wenken bedient. Dietrich zegt dat ze alleen maar optreedt omdat ze geld nodig heeft. Ze is nukkig en lastig, onredelijk en boos. Ze memoreert dat de Duitsers haar eerst uitkotsten omdat ze vanwege de Nazi’s naar Amerika ging, haar daarna uitscholden omdat ze in Amerika bleef en dat ze haar daarna verweten dat ze ‘zomaar’ naar ‘die Heimat’ terugkwam. Ze zegt: “Ik ben heimatlos, ik ben een eeuwige reiziger.”

Kwetsbaar en ingetogen. Chapeau!

Het is bewonderenswaardig hoe goed Sven zich in Marlene inleeft. Hij zingt de liedjes heel ingetogen, anders dan hij gewoonlijk doet. Volkomen ‘in control’. Hij is helemaal Marlene Dietrich, maar – gek genoeg – zonder haar te imiteren. Chapeau! Hoewel deze Marlene zich gedraagt als een diva, zie je de kwetsbaarheid van een eenzame vrouw. Heel knap. Na de pauze zie je Ratzke/Marlene tijdens zijn/haar concert. Niet in een kopie van de voor Dietrich kenmerkende aangesloten robe met de kristallen, niet met de iconische witte bontjas. Maar in een robe en een jas die door Max Mara is gemaakt van trenchcoats. Verrassend gewaagd.

Sven Ratzke als Marlene Dietrich (campagnebeeld door Alek Bruessing)

Vooral het lied Illusions van Friedrich Holländer is ontwapenend mooi en natuurlijk zingt Ratzke de grote klasseiekers van Marlene, zoals La vie en rose, Johnny wenn du Geburtstag hast (lang niet zo geil als Marlene dat zelf deed), Lili Marleen en Sag mir wo die Blumen sind. Maar ook Honeysuckle rose en Ich bin von Kopf biss Fuß – tweetalig, dus ook Falling in love again – en uiteindelijk Ich hab’ noch eine Koffer in Berlin. Het is allemaal heel breekbaar, Ratzke wordt virtuoos begeleid door Jetse de Jong en het spiegeleffect van het decor van Ezio Toffolutti is grandioos. Tijdens een van de songs zit Ratzke met zijn rug naar het publiek en zie je de weerspiegeling van Marlene meerdere keren. Prachtig!

‘Geen travestie, maar het zuiverste bronwater’

De recensies waren zeer lovend. In Duitsland schreef de recensent van Die Welt: “Ratzke is de waardige opvolger voor de legende Marlene. Hij toont haar in al haar glamour en breekbaarheid. Ratzke doet dat geweldig.” De recensent van Der Tagesspiegel schreef zelfs: “In Berlijn is een nieuwe ‘Marlene’ herrezen. De liederen klinken bij Ratzke verrassend nieuw en zijn ontdaan van elk vals pathos: hij is puur, eerlijk, raakt je en schept iets compleet authentieks.”

Patrick van den Hanenberg schreef in Het Parool: “Sven Ratzke ís Marlene Dietrich in een indringend stuk. […..] Hij speelt Dietrich geweldig in al haar kwetsbaarheid, kribbigheid, melancholie en trots. Dit is geen travestie, maar het zuiverste bronwater”. Elizabeth Oosterling schreef in NRC/Handelsblad: “Sven Ratzke speelt Dietrich uitmuntend. […..] Als Dietrich is hij kwetsbaar, dan weer furieus en houdt alle ogen op zich gericht, zoals zij dat vast ook deed. Deze rol is hem op het lijf geschreven, punt.” Alleen Joris Henquet was in de Volkskrant minder enthousiast: “Sven Ratzke speelt sterk, maar maakt niet zo veel indruk als in zijn eerdere glansrollen. Dat ligt vooral aan de theatertekst. Als drama is Marlene niet heel overtuigend, meer een aanleiding om al die mooie liedjes nog eens te zingen”.

Een must voor de liefhebbers van beide diva’s

Voordoek (eigen foto)

Marlene: Sven Ratzke zingt de toegift na de première met Connie Palmen (midden) en tegenspeler Julia Herfst (foto Liselore Kamping))

A-R en Marlene Kamping voorafgaande aan de première (selfie)

Ratzke laat Marlene zeggen: “Liederen zijn net als huizen, je kunt er in wonen. Lieder sind Heimat.” Aan het einde van de voorstelling gaat Marlene slapen, terwijl haar vriendin Vivian zegt: “Ga slapen, zodat je rusteloze verstand niet meer overuren draait, ga gewoon slapen”. Kortom, dit is een een geweldige voorstelling: een must voor liefhebbers van Marlene Dietrich én Le Ratzke. Na het applaus haalde hij Connie Palmen tijdens de première op het toneel. Als toegift zong hij daarna nogmaals het mooie lied I wish you love. Prachtig!

Marlene, gezien 5 maart 2024 in de Kleine Komedie. Tekst Pam Gems, Sven Ratzke en Connie Palmen (monologen), spel Sven Ratzke en Julia Herfst, piano Jetse de Jong (hij maakte met Ratzke ook de arrangementen), vertaling Sven Ratzke, regie Guntbert Warns, decor Ezio Toffolutti, kostuums Ian Griffiths van Max Mara, foto’s Ann-Marie Schwanke, Brigitte Dummer en Alek Bruessing. Tournee in Nederland tot en met 26 mei (zie www.sven-ratzke-com voor de speellijst). Daarna weer in Duitsland en later dit jaar ook in New York