Lambiek: een vitale vijftiger

Uitnodiging 50 Jaar Lambiek (tekening Eric Schreurs)

Stripwinkel en antiquariaat Lambiek vierde op 8 november 2018 het vijftigjarig bestaan. Dat betekent: bravo, Kees Kousemaker (1942-2010), die als groot liefhebber van strips in 1968 in de Kerkstraat de eerste stripwinkel van Europa oprichtte. Dat betekent ook: bravo, Boris Kousemaker, de nu 48-jarige zoon van Kees die de winkel in 2007 overnam en onder wiens leiding Lambiek met vallen en opstaan een vitale vijftiger werd. Lambiek begon 8 november 1968 meteen goed: die dag werd de winkel geopend door niemand minder dan de Vlaamse striptekenaar Willy Vandersteen, geestelijk vader van Suske en Wiske en dus ook van het norsige personage Lambiek. De winkel was gehuisvest op diverse adressen in de Kerkstraat en zetelt sinds 2015 in de Koningsstraat, een zijstraat van de Nieuwmarkt.

Lambiek in vogelvlucht

Cover boek 1968-2018 Vijftig Jaar Lambiek (tekening Peter Pontiac 1989)

Tja, Lambiek… je kunt over deze stripwinkel en antiquariaat pagina’s vol schrijven en tekenen. Dat gebeurt dan ook in het achtentachtig pagina’s tellende jubileumboek ‘1968 – 2018 – 50 Jaar Lambiek’. Boris Kousemaker stelde het boek samen met Bas Schuddeboom en Cyril Koopmeiners. Schuddeboom schreef zowel informatieve als amusante teksten over een halve eeuw Lambiek, handig ingedeeld in verschillende tijdperken: van 1968-1980 tot 2015-heden. Cyril Koopmeiners was verantwoordelijk voor de fraaie vormgeving. Nog voordat je het hard cover-boek hebt opengeslagen, begint het grote genieten al. De cover is een tekening van Peter Pontiac (1951-2015), die in 1989 het interieur van Lambiek in vogelvlucht tekende. Op de tekening staat de winkel barstensvol stripboeken, Kees Kousemaker zit rustig in de hoek te lezen en het pand wordt bezocht door onder anderen Kapitein Rob, Jopo de Pojo, Franka, Sjef van Oekel, Bulletje en Bonestaak. Verder portretteerde Pontiac in een kring de hoofden van talloze stripfiguren uit binnen- en buitenland: van Bommel tot Kuifje, van Charlie Brown tot Lucky Luke, van Agent 327 tot Sjimmie, van Mickey Mouse tot Krazy Kat en uiteraard Lambiek zelve.

ZIP

Binnenkaft 1 boek 1968-2018 Vijftig Jaar Lambiek (diverse tekenaars)

Binnenkaft 2 boek 1968-2018 Vijftig Jaar Lambiek (diverse tekenaars)

Dan sla je de kaft open en zie je een collage van tientallen tekeningen van het Lambiek-logo dat steevast prijkt op het rood omrande uithangbord van de winkel en de plastic Lambiek-draagtasjes: Z I P. Dit logo is begin jaren tachtig ontworpen door Herwolt van Doornen. Het was de blikvanger als uithangbord van de panden in de Kerkstraat en sinds 2015 van de winkel in de Koningsstraat. Het voorwoord van het boek is geschreven door Klaas Knol, die jarenlang met Kees Kousemaker in de winkel stond en verantwoordelijk was voor de import uit vooral Amerika en Frankrijk. Hij memoreert dat Kees en hij liefhebbers waren van underground: “superhelden, dat waren mannen in maillots die elkaar voor hun bek slaan”.

“Aansmeergarantie”

Kees Kousemaker en Klaas Knol gaven klanten “aansmeergarantie” op boeken waar ze achter stonden, schonken een biertje en, zo schrijft Klaas: “Zodra een klant het Lambiek-pand verliet met een boek waarvan hij niet wist dat hij het wilde hebben, gaven Kees en ik elkaar een Laurel en Hardy-knikje.” In feite werkt Kousemaker junior anno 2018 nog altijd zo, getuige de twee pagina’s in Het Parool ter ere van het jubileum. Journalist Peter van Brummelen beschrijft in dit stuk dat iemand tijdens zijn bezoekje aan Lambiek een Buck Danny-boek wil hebben, waarop Boris Kousemaker zegt: “Buck Danny? Weet u het zeker? We hebben veel mooiere boeken, hoor.” Het assortiment bestaat nog altijd voor een groot deel uit graphic novels, underground strips en klassiekers.

Pleisterplaats voor stripminnend Nederland

Lambiek drinkt bier (tekening Flip Fermin)

Klaas Knol noemt Lambiek “een pleisterplaats voor stripminnend Nederland”. Dat klopt, maar de roem van Lambiek ging en gaat tot ver buiten de grenzen. Veel buitenlandse striptekenaars waren goede vrienden van Kees Kousemaker, zoals Will Eisner, Don Martin, André Franquin, Art Spiegelman, Robert Crumb en Chris Ware. Het fraaie, oblong jubileumboek staat barstensvol tekeningen en er is weinig tekst. Het gaat om de tekeningen. Er staan veel tekeningen in, die speciaal voor Lambiek en met name voor Kees Kousemaker zijn gemaakt. Bijvoorbeeld een aan ‘Kees Kousemaker of Lambiek’ opgedragen tekening van Don Martin, tekeningen van Windig & De Jong (de vaders van Heinz de kat) en een tekening van de undergroundtekenaar Flip Fermin (1947-1994), die in de jaren zeventig in Lambiek werkte. Hij tekende een doorgezopen Lambiek met een schuimende pint in de hand, leunend op een Lambiek-bierviltje en eronder het adres van het ‘stripantikwariaat’.

Lambiek Comiclopedia

Promotietekening voor Lambiek, gemaakt door Peter Pontiac)

Een stripantiquariaat is Lambiek sinds de verhuizing naar de Koningsstraat niet meer. Het antiquariaat bestaat alleen nog op internet, waar Lambiek de Comiclopedia beheert: een digitale encyclopedie van het internationale stripwezen in het verre verleden en het heden. Een galerie is Lambiek helaas ook niet meer; daar is de winkel in de Koningsstraat te klein voor. Legendarisch waren de tentoonstellingen in Lambiek in de Kerkstraat, waar grootheden als Peter Pontiac, Don Lawrence, Ceesepe, Joost Swarte, André Franquin, Windig & De Jong, Will Eisner en Charles Burns exposeerden. Ook staan in het boek veel tekeningen, waarin Kous Kousemaker en de winkel worden afgebeeld. Zoals een fictieve Suske en Wiske-cover van Theo W. Vandersteengaard – Theo van den Boogaard dus – van het boek Suske en Wiske en de kezende Kousemaker, een strip van Windig & De Jong die tekenden hoe Heinz en de aap Bonga bij Lambiek binnenkomen en Kees laten voorlezen uit een boekje. Heinz zegt tegen de man die veel op Kees Kousemaker lijkt: “Psst, hij wil dat je dat boekje voorleest en ik als ik jou was zou ik het maar doen…”   Het boek memoreert ook dat de laatste jaren op het adres de Kerkstraat 132 zwaar waren. Met moeite kon aan de steeds hoger wordende maandelijkse lasten worden voldaan. Boris Kousemaker vertelde in Het Parool: “De huur bedroeg op het laatst wel 3800 euro per maand. Ik had twee mensen in vaste dienst. Nou, dan moet je een hoop Suskes en Wiskes verkopen om dat allemaal te kunnen betalen.”

Kees aan de hemelpoort

Striptekenaars reageerden hartverwarmend, nadat Kees Kousemaker op 27 april 2010 was overleden. Zie hierboven twee tekeningen over hoe Kees aan de hemelpoort wordt verwelkomd. Links een Fokke & Sukke-tekening en rechts een tekening van Windig & De Jong. René Windig en Eddie de Jong tekenden God met een papegaai, die hetzelfde zegt wat de papegaai van Kees ook altijd zei als hij thuiskwam: “Daar is Kees!” Veel cartoonisten kwamen na zijn dood naar de winkel in de Kerkstraat om tekeningen te maken op de witte kist waarin Kees begraven is. Een prachtig gebaar; veel van deze tekeningen en krabbels staan ook in het boek (zie hierboven). Wat fijn dat Lambiek nog bestaat. Als Kees Kousemaker van zijn wolkje vanuit de hemel naar beneden kijkt, zou hij tevreden zijn. Niet alleen dat Lambiek nog bestaat, maar ook dat de winkel nog altijd wordt geleid door een echte Kousemaker.

Mijn Amsterdam met Kees en Boris

Mijn Amsterdam met Kees Kousemaker (Het Parool, 18 december 2004)

Voor Het Parool interviewde ik zowel Kees als Boris voor de pagina Mijn Amsterdam. Kees op 18 december 2004, toen de winkel voor de laatste keer in de Kerkstraat verhuisde. Opmerkelijk was zijn antwoord wat voor hem relaxen was: “Met mijn vrouw Evelien wandel ik sinds medio 2001 vier keer per jaar in de richting van Wenen. We gaan telkens verder waar we de vorige keer zijn gestopt. We hebben al circa 1700 kilometer afgelegd en zijn bijna in Oostenrijk.” En dit was zijn antwoord op de vraag aan wie had hij de grootste hekel had: “Mooie Henkie, een buurtbewoner, die zijn kanjer van een hond altijd voor onze winkeldeur laat schijten.”

Mijn Amsterdam met Boris Kousemaker (Het Parool, 8 november 2014)

Mijn Amsterdam met Boris stond 8 november 2008 in de krant, toen de winkel veertig jaar bestond. Zijn antwoord op wat de mooiste gevelsteen was: “Striptekenaar Theo van den Boogaard had voor zijn huis aan de Herengracht een mooie gevelsteen ontworpen over het vak striptekenen. Maar die werd afgelopen zomer afgekeurd door de welstandscommissie. Belachelijk! Zo’n fraaie decoratie, nota bene op zijn eigen huis.” Fotograaf Ruud van Zwet heeft desgevraagd voor de pagina bij Van den Boogaard thuis een foto van de ontwerpschets van de gevelsteen gemaakt. Over Lambiek zei Boris tien jaar geleden: “Lambiek is een deel van mijn leven. […..] Strips zijn me met de paplepel ingegoten. En Klaas Knol, die al 25 jaar in de winkel werkt, is goud.”

Bommelstein op de Nieuwmarkt

In de Waag, het gebouw waar Marten Toonder – zo wil de mare – Slot Bommelstein op baseerde, werd zaterdag 10 november het gouden jubileum uitbundig gevierd. Eerder die dag kwam menigeen Boris Kousemaker in de winkel feliciteren, zoals mijn echtgenoot Maarten Mater die al net zo lang klant is als Lambiek bestaat. Zie een Hart van Nederland-verslag: https://www.facebook.com/annerose.bantzinger/videos/2365628336799353/

Achterkant boek 1968-2018 Vijftig Jaar Lambiek (tekening Joost Swarte)

Het jubileumboek ‘1968 – 2018 50 Jaar Lambiek’ is uitgegeven door Les Éditions Lambiek en kost 29,95 euro. De winkel is gevestigd in de Koningsstraat 27, Amsterdam, tel. 020-6267543. Zie voor meer informatie: www.lambiek.net en voor het ontstaan van en de geschiedenis over Lambiek: www.lambiek.net/verhaal