Fashion Statements door de eeuwen heen

Anne-Rose maakt een Fashion Statement (foto Guillaume Ehrenfeldt)

Fashion Statements; zo heet de expositie die tot en met 8 september 2019 in het Amsterdam Museum te zien is. Tja, wat trek je aan bij de opening van deze expositie? Ik heb geen moment getwijfeld: een lange robe die de Amsterdamse, in 1997 overleden couturier Frank Govers in 1980 voor mijn moeder Jetty Paerl maakte. Ze droeg deze zwarte paillettencreatie – het lijfje is met de hand geborduurd met gekleurde pailletten en kraaltjes – op 5 mei 1980, toen ze in het Circustheater in Scheveningen een bevrijdingsconcert presenteerde ten overstaan van de koninklijke familie en hoge gasten. Dit was het eerste bevrijdingsconcert dat Beatrix als staatshoofd bijwoonde; de inauguratie in de Nieuwe Kerk was immers slechts enkele dagen eerder. Bij de bijna veertig jaar oude robe van Govers droeg ik een glitterpet die ik een half jaar geleden in New York kocht en sieraden van Christopher Clarke. Als ‘fashion statement’ droeg ik een oorbel van zijn hand als neussieraad. Dat had ik zo lang eens willen doen; en het zat nog lekker ook! Nou, dan word je wel toegelaten bij de opening van een expositie, zelfs als je officieel niet bent uitgenodigd. Dat was ik dus niet…

Oud en nieuw

Anne-Rose en Barbara Broekman (foto Guillaume Ehrenfeldt)

De oogstrelende tentoonstelling gaat over mode en identiteit toen en nu. Ruim vijfenzeventig historische kostuums uit de eigen collectie van het museum worden gecombineerd met werk van zes hedendaagse ontwerpers. Karim Adduchi, Marga Weimans, Patta, Ninamounah, Art Comes First en Bas Kosters keken met een eigentijdse blik naar de soms eeuwenoude creraties uit de collectie van het museum; welke statements maakten mensen vroeger met deze kleding en hoe kijken wij daar vandaag de dag tegenaan? Mode laat zien wie iemand is en hoe iemand wil dat de buitenwereld hem of haar ziet. Met kleding kan je duidelijk maken wat je overtuiging is, of je kritiek hebt op de maatschappij. Je laat zien dat je anders bent dan anderen te zijn of juist deel van een groep. Dat was te zien bij de opening, waar sommige genodigden er werk van hadden gemaakt. Natuurlijk was Bas Kosters gekleed in kleurrijke kleding van eigen makelij, Ans Markus kwam als Ans Markus en Barbara Broekman was haar stoere zelf. Deze kunstenares heeft het veertig meter lange tapijt heeft gemaakt met kenmerken van de 179 nationaliteiten die de hoofdstad rijk is en dat permanent te zien is in de Schuttersgalerij van het museum.

Mode en gedragsregels

Ook in het verleden maakten mensen met hun kleding statements. Zo werd met sluike of juist volumineuze contouren, stofkeuze of bepaalde kleuren getoond welke status iemand had, waar hij of zij vandaan kwam of hoezeer hij of zij zich afzette tegen de heersende sociale normen en gedragsregels. Neem japonnen met brede heupen in de achttiende eeuw; hoe breder, hoe meer status. En toen dames rond 1890 besloten om geen korsetten meer te dragen, was dit gebaar symbolisch voor de nieuwe, meer onafhankelijke positie van de vrouw. Dat mensen middels kleding laten zien hoe zij zichzelf identificeren is dus een verschijnsel van alle tijden.

De tentoonstelling Fashion Statements brengt historische kostuums en hedendaagse mode bij elkaar. Bij elk kledingstuk wordt uitgelegd welk statement ermee gepaard gaat. De historische mode wordt naar het hier en nu gehaald doordat eigentijdse ontwerpers, die zich lieten inspireren door de historische kostuums. De moderne ‘fashion statements’ worden gepresenteerd naast de historische kledingstukken. Op deze manier gaan de moderne ontwerpers een dialoog aan met de getoonde historische kostuums en schoenen en leggen zij een link tussen het verleden en heden.

Shape your body

Fashion Statements: historische baljapon uit de collectie van het Amsterdam Museum (eigen foto)

Fashion Statements: ‘blotebillenjurk’ van de ontwerpster Ninamounah (eigen foto)

De expositie begint met korsetten en crinoline onderrokken uit de negentiende eeuw. Wat zal dat ongemakkelijk hebben gezeten! Maar ja, korsetten worden nog steeds ontworpen. Kijk maar naar de ontwerpen die de Amsterdammer Jeroen van der Klis al meer dan een kwart eeuw ontwerpt onder de naam Bizarre Desgn. Helaas heeft conservator Marian Duff niet voor zijn ontwerper gekozen om te reflecteren op de historische korsetten. In plaats van hem koos ze de ontwerpster Ninamouna die in 2017 afstudeerde aan de Gerrit Rietveld Academie en datzelfde jaar bij de Amsterdam Fashion Week de Frans Molenaar prijs kreeg. Ze liet zich voor de expositie inspireren door korsetten en maatpakken. Zoals een uniform voor een zwangere vrouw of een jurk die de billen bloot laat.

More is more

In de volgende zaal pronken prachtige baljurken uit de achttiende en negentiende eeuw en ontwerper van Marga Weimans. Vooral in de de tweede helft van de negentiende eeuw werd kleding van de weggestelden luxer en weelderiger, wijder en groter. Rond 1860 bereikt de wijde mode een hoogtepunt: de rok van een baljurk kon een doorsnee van wel drie meter hebben. In de de tentoonstelling toont ontwerpster Marga Weimans eigen volumineuze modecreaties, waarvan de grootste in feite helemaal niet gedragen kan worden. Indrukwekkend!

Print en broderie

Fashion Statements: Bas Kosters legt zijn werk uit (eigen foto)

Fashion Statements: hondje van Bas Kosters op een hondje (eigen foto)

In de achttiende eeuw werd kleding van kleurrijke met de hand beschilderde en bedrukte stoffen – genaamd sits – populair. Afgezien van japonnen en jakken, gemaakt van sits, worden in de tentoonstelling bij dit thema geborduurde herenvesten en rokjassen getoond. Deze kledingstukken worden gecombineerd met het patchwork universum van de eigenzinnige ontwerper Bas Kosters. Hij heeft een voorliefde voor materiaal, print en materiaalbewerking. Bij de opening zowel de press preview als de officiële opening zag hij er zelf ook kleurrijk uit, zoals altijd. Grappig is een door Kosters ontworpen patchwork hondje, dat deel uitmaakt van de expositie. Grappig, want het hondje zit op een ‘hondje’; oftwel een plankje met vier wieltjes dat kan worden voortgetrokken.

Shades of black

Verderop staan historische japonnen en kostuums in de kleuren zwart, rood en wit. De combinatie van zwart en rood is symbolisch voor deze plek in Amsterdam. Vroeger was immers het pand, waar nu het Amsterdam Museum is gevestigds, het Amsterdamse weeshuis. Het uniform van de hoofdstedelijke weeskinderen was rood en zwart. Sam Lambert en Shaka Maidoh, die werken onder de naam Art Comes First, reageren in de tentoonstelling op kleurgebruik in de mode. Zwart was vroeger een dure en dus exclusieve kleur en werd vaak gedragen omdat sociale omgangsvormen of een bepaald beroep dat voorschreef. Voor Art Comes First is zwart een bewuste keuze.

Schoenen – ‘not made for walking’

Fashion Statements: schoenen uit de collectie van Sophia Adriana de Bruijn (1816-1890) (eigen foto)

Fascinerend is de afdeling historischde schoenen. Tot ongeveer 1770 werden luxe damesschoenen meestal van satijn of brokaat gemaakt. Schoenen werden door een dame van stand niet gebruikt om buiten te wandelen; zij liet zich vervoeren per koets. Tot 1890 was er geen verschil tussen linker- en rechterschoenen. Er worden historische schoenen van zijde of brokaat geëxposeerd, vaak geborduurd met bloemmotieven. Veel van de hier tentoongestelde schoenen zijn afkomstig uit de omvangrijke collectie van Sophia Adriana de Bruijn (1816-1890), dochter van een Amsterdamse koopman. Deze piepkleine, beeldschone muiltjes worden gecombineerd met stoere sneakers van het Amsterdamse merk Patta.

Heupen liegen niet

Verderop staan ‘robes à la Française’ uit de collectie van het Amsterdam Museum. Brede heupen en een smalle taille waren het toppunt van schoonheid in de tweede helft van de achttiende eeuw. De hofjapon kon een omvang bereiken van ruim twee meter breed en werd versierd met strikken, bloemen, parels en edelstenen. De jurken waren een statement van overdaad. Karim Adduchi laat zich inspireren door de jurken en toont de bezoeker drie moderne robes à la Française onder het motto ‘heupen liegen niet’. Kortom: fashionista’s aller landen, kom naar het Amsterdam Museum waar mode uit vroeger tijden en nu hoogtij viert.

Anne-Rose bezoekt de opening van Fashion Statements (selfie)

Fashion Statements is tot en met 8 september 2019 in het Amsterdam Museum (Kalverstraat 92 of Sint Luciënsteeg 27). Dagelijks open van 10 tot 17 uur. Inlichtingen: www.amsterdammuseum.nl