Een Goed Mens, dat was Flip Broekman

Jules Croiset en Victor Reinier (foto Ben van Duin)

Een Goed Mens, zo heet de voorstelling die 7 maart 2019 in de Schouwburg Amstelveen in première ging. Het was niet alleen de première, maar ook een eerbetoon aan de schrijver van het stuk. Aan Flip Broekman die 20 januari jongstleden op 64-jarige leeftijd totaal onverwachts overleed. Flip Broekman, misschien zegt de naam veel mensen heel weinig, maar hij had een rijk oeuvre aan toneelstukken en muzikale voorstellingen, jeugdvoorstellingen, cabaretteksten en teksten voor liedjes. Hij schreef voor alles en iedereen; van het Ro Theater tot Toneelgroep Amsterdam en van Cabaret Don Quishocking en het Nederlands Blazersensemble. Zijn bekendste lied is Het Vingerlied, dat hij schreef voor Adèle Bloemendaal; met de genadeloos grappige tekst: ‘En laat je niets verbieden, want de priester en de paus staan elke nacht tot hun knieën in hun eigen saus’. Luister maar:  https://www.youtube.com/watch?v=fNQMlJSLu4M Een muzikale productie, waar Broekman, de in 2016 overleden componist en pianist Martin van Dijk en Jan Boerstoel jaren aan werkte, was De Seewolf. Deze productie werd in concertante versie in Bellevue drie keer uitgevoerd enkele dagen na het overlijden van Martin van Dijk. Flip Broekman was destijds bij elke uitvoering prominent aanwezig.

Jules Croiset als reddende engel

Eerder campagnebeeld met Aart Staartjes en Victor Reinier (foto Piek)

De zwanenzang van Flip Broekman gaat, net als vaker in zijn oeuvre, over een mensen die aan het verdwijnen zijn. Victor Reinier speelt een mysterieuze man die een oudere psychiater bezoekt. Het was de bedoeling dat Aart Staartjes de psychiater zou spelen. Helaas verdween Staartjes na het overlijden van Broekman uit beeld. De 81-jarige acteur moest de rol vanwege gezondheidsredenen teruggeven. Jules Croiset – eveneens 81 – nam de rol over en staat nu naast Victor Reinier in Een Goed Mens. Daarmee redde hij de hele productie. Vermeldenswaardig is dat Johan Doesburg de voorstelling regisseerde; de man die in 1987 Het Vuil, De Stad en De Dood van Rainer Werner Fassbinder zou gaan regisseren. Oftewel het volgens menigeen antisemitische toneelstuk, waardoor Jules Croiset dermate door het lint ging dat hij zijn eigen ontvoering – zogenaamd door antisemieten – in scène zette.

Waar gaat Een Goed Mens over?

Jules Croiset en Victor Reinier (foto Ben van Duin)

De première was een beladen avond. Een Goed Mens bleek Een Goede Voorstelling van 85 minuten, waarbij je je als toeschouwer wel vaak afvraagt waar het in hemelsnaam over gaat en waar het in hemelsnaam naartoe gaat. Maar dat had je wel vaker in stukken van Flip Broekman, de patent had op een heel eigen soort humor en logica.  Cruciaal in Een Goed Mens is dat je een goed mens wilt zijn, omdat je geen slecht mens wilt zijn. En ook dat je iedereen kunt ontlopen; behalve jezelf. Er is veel aan Een Goed Mens dat op z’n minst merkwaardig is: de klachten van de man die denkt dat hij aan het verdwijnen is of de voorliefde van de psychiater voor ezels.

Toneelroyalty

Jules Croiset en Victor Reinier (foto Ben van Duin)

Victor Reinier speelt een uitstekende rol en Jules Croiset bewijst opnieuw dat hij – en trouwens ook zijn twee jaar oudere broer Hans – behoort tot de royalty binnen van het vaderlandse toneel. Hij kan, net als zijn broer, alles: van stil en ontroerend spel tot fulminerende uithalen. En dan te denken dat hem minder dan een maand vóór de première werd verzocht om deze dragende rol over te nemen. Producenten Arjen Stuurman en Majlis Korthals mogen hun handen dichtknijpen dat hun bedrijf Hummelinck Stuurman Jules Croiset al in hun stal hadden, toen Aart Staartjes moest afhaken.

Pingpong met taal

Jules Croiset en Victor Reinier (foto Ben van Duin)

Victor Reinier overtuigt als de mysterieuze man die een beroep doet op de psychiater en die hem buitengewoon verwart. Ze pingpongen de hele tijd met taal en uiteindelijk, wanneer de jongere man van de psychiater afscheid neemt, zegt de psychiater: ‘Leuk om mijn jongere ik een keer tegen te komen’, waarop de jongere man antwoordt: ‘Leuk om te zien hoe het met me afloopt’.  Victor Reinier had Flip Broekman pas ontmoet tijdens de voorbereidingen en de repetities van dit toneelstuk. Sommige zinnen – zoals ‘mijn vrouw kan van een aardappel een feest maken’ – zaten meteen gegoten, andere zinnetjes, daar had de acteur moeite mee. Als Reinier dit overlegde met Broekman, besloot de auteur meestal direct dat het desbetreffende zinnetje aangepast of geschrapt kon worden. Flip Broekman had lachend tegen hem gezegd: ‘Dat is het voordeel dat je met een nog levende schrijver werkt’. Twee dagen, nadat hij dit had gezegd, moest ook dit zinnetje worden geschrapt. Victor Reinier schreef als commentaar: ‘Ik kende Flip maar kort, maar Flip is iemand die je beter kort kan hebben gekend dan helemaal niet’.

Flip-boekje met Dirk-tas-cover

Cover van het In Memoriam-boekje over Flip Broekman

Ik schreef dat Victor Reinier de vorige zin schreef en dat deed hij in een bijzonder vriendenboekje dat bij de première van Een Goed Mens aan de genodigden werd uitgereikt. Het boekje heet Flip en de titel heeft hetzelfde lettertype als Dirk op draagtasen van Dirk supermarkten. Onderstreept, met als achtergrond dezelfde rode kleur als de kleur van Dirk-tassen. Flip Broekman stond er namelijk om bekend dat hij heel vaak een Dirk-tas bij zich had. Vrienden, familieleden en mensen uit de theaterwereld haalden in de 64 pagina’s tellende pocket herinneringen op aan Flip. Zoals zijn zoon Manuel: ‘1993. De keukentafel. Flip vraagt aan een voetbalvriendje van me: “Hou je van spaghetti?” Vriendje knikt: “Ja” “En hou je van pindakaas?” Vriendje knikt: “Ja. Na een tijdje kokkerellen komt Flip terug met een bordje Spaghetti Pindakaas’.

Ontroerend

Het is ontroerend wat al die mensen over Flip Broekman schrijven. Er zijn bijdragen  van zijn vrouw – nu weduwe – Anke van ’t Hof tot collega’s als Bruun Kuijt, Han Kerckhoffs, Porgy Franssen en Ingeborg Elzevier, cabaretiers Sanne Wallis de Vries, Jacques Klöters en Fred Florusse, Jan Boerstoel en minder bekende familieleden en vrienden. Het boekje sluit af met Flip Broekmans gedicht ‘Eens’, waarbij hij zich baseerde op A. Roland Holst. Ik citeer hierbij twee fragmenten uit dit gedicht: ‘Ik wou nog even kwijt/ Dat het me erg spijt/ Dat ik geen afscheid van je heb genomen/ Maar goed, je kent het wel/ Het ging allemaal zo snel/ Toen is het er gewoon niet van gekomen. / Huil niet te lang om mij/ Alles gaat voorbij/ Dat zijn dingen lief, die weet je van te voren/ Niemand wordt gespaard/ Ook al blijft het raar/ Om er na al die jaren niet meer bij te horen […..] Het was een mooie nacht/ Ik had er meer van verwacht/ Maar ook al was ik nog honderd jaar gebleven/ ’t is toch altijd te kort/ Dus we zien wel wat het wordt/ We hebben alles aan elkaar gegeven.’

Een Goed Mens, gezien 7 maart 2019 in de Schouwburg Amstelveen. Een productie van Hummelinck Stuurman, tekst Flip Broekman, spel Jules Croiset en Victor Reinier, regie Jules Croiset, decor Tom Schenk, kostuums Carin Eilers, licht Jan Harm Wagner foto voorpubliciteit Piek, scènefoto’s Ben van Duin. Tournee t/m 31 mei 2019. Informatie: www.hummelinckstuurman.nl