Jon van Eerd speelt Hanns Eisler voortreffelijk in de muziektheaterproductie Eisler on the go over de Oostenrijks/Duitse componist Hanns Eisler (1898-1962). Voordat de voorstelling begint, ervaar ik hoe ver de werelden van populaire en elitaire cultuur uit elkaar liggen. Jon van Eerd is een Bekende Nederlanders vanwege zijn eigen blijspelen en als musicalster in onder meer La Cage aux Folles en Moeder, ik wil bij de revue. Maar de vrouw naast mij in het Compagnietheater, die is afgekomen op de muziek van Hanns Eisler, vraagt me of de naam van de hoofdpersoon me iets zegt. Zij kent Jon van Eerd totaal niet. Als hij in de eerste scène opkomt, fluistert ze: “Is dat hem?”

Ja, dat is hem. Jon van Eerd bewijst weer eens dat hij veel meer in zijn mars heeft dan het talent om mensen onbedaarlijk aan het lachen te maken. Hij draait als volleerd toneelspeler zijn hand niet om voor drama. Het is begrijpelijk dat de rol van George in Who’s afraid of Virginia Woolf? al jaren op zijn verlanglijst staat. En terecht. Bovendien zingt Van Eerd erg goed, zoals hij decennia geleden al bewees in zijn hommage aan de Amerikaanse componist Stephen Sondheim. Hij brengt ook de tekst van liederen goed over. De gesproken en gezongen teksten zijn in deze voorstelling in het Engels en in het Duits, met Nederlandse boventiteling op een scherm waarop in beeld wordt gebracht wat het decor van de desbetreffende scène is. Heel duidelijk. Verder is het prettig dat de negen musici van het New European Ensemble niet worden weggestopt. Zij staan nadrukkelijk op het toneel en ze spelen en zingen bepaalde rollen nadrukkelijk mee.

Het professionele leven van Hanns Eisler is opmerkelijk dramatisch. In 1933 werd zijn muziek in Duitsland verboden door de nazi’s. Hij week, net als onder anderen Bertolt Brecht en Kurt Weill, uit naar Amerika, waar hij in Hollywood veel filmmuziek schreef. In 1947 werd hij slachtoffer van de hekstenjacht op communisten. Hij moest verschijnen voor de Commissie voor on-Amerikaanse Activiteiten. Omdat hij in de jaren twintig in Berlijn kortstondig lid was van de Communistische partij, wordt hij tijdens de ondervragingen de ‘Karl Marx of music’ genoemd. Hij moet het land verlaten, waarna hij in de DDR opnieuw moet getuigen op hoorzittingen naar aanleiding van twijfel aan zijn politieke loyaliteit. Hij is dus drie keer vervolgd, om verschillende redenen. De laatste jaren in de DDR ging hij gebukt onder depressies en een slechte gezondheid, voordat hij in Oost-Berlijn in 1962 overleed. Als een verbitterd man.

Het is jammer dat de door Paul Oomens geschreven voorstelling louter gaat over de tijd dat hij in Amerika werd ondervraagd door leden van de commissie. Waarom niet ook in Berlijn anno 1933 én begin jaren vijftig? Deze aanpak had goed gepast bij de titel van de voorstelling: Eisler on the go. Nu komen veel nauwelijks boeiende bijzaken en intriges ten tonele, voordat de spannende hoorzetting op gang komt. Het kruisverhoor, waaraan Eisler wordt onderworpen, is letterlijk geciteerd van hoe het werkelijk ging. Eisler probeert zo goed en kwaad listige vragen te beantwoorden, maar raakt verstrikt in een netwerk van intriges. Essentieel is zijn uitspraak: “Ik ben geen held, ik ben componist”.

Initiator Paul Oomens noemde de voorstelling in Trouw terecht ‘verontrustend actueel’. Hij zei: “Je voelt aan alles dat het nu weer actueel is. Het inperken van vrijheden, muren die worden opgebouwd. De ‘logica’ van aanklager Robert Stripling waardoor iedereen altijd in de hoek gedreven wordt. Dat doen politici nu ook. Een heel populistische en emotionele vraagstelling die niet feitelijk is. Die hele rechtszaak is zó frusterend, net zoals sommige politieke processen die nu spelen.”

Eisler on the go, gezien 4-5-2017 in het Compagnietheater ihkv Theater Na de Dam, aldaar nog 5 mei en daarna een korte tournee t/m 26 mei (Groningen 6 mei, Terneuzen 7 mei, Hengelo 10 mei , Zwolle 12 mei, Den Haag 24 mei en Apeldoorn 26 mei). Concept en tekst Paul Oomens, muziek Hanns Eisler en Marc Blitzstein, spel Jon van Eerd, Ekaterina Levental, Vitali Rozynko, Evi de Jean en Mitchell Sandler, begeleiding en zang het New European Ensemble olv Kimball Huigens, regie Machteld van Bronkhorst, producent KamerOperaProject, foto’s Adrienne Norman. Zie: www.eisleronthego.nl