“Mijn naam is Lucy Barton”

Ik heet Lucy Barton ging zaterdag 10 oktober 2020 in première in het Singer Theater in Laren. Een indringende monoloog van Johanna ter Steege, die het publiek sober en sereen toespreekt. Dat doet ze beheerst, zonder haperen of aarzeling, met een van haar bekende prettige stem. De voorstelling duurt anderhalf uur en valt onder een nieuw genre in de theaterwereld: ‘anderhalve meter bespeling’. Met die woorden kondigt More Theater Producties Ik heet Lucy Barton aan. De zaal is tijdens de première uitverkocht. Dat wil zeggen: mondjesmaat gevuld met telkens twee lege stoelen tussen bezoekers. Bezoekers moeten na binnenkomst meteen aan een tafeltje gaan zitten en dienen zich niet meer te verplaatsen. Behalve om – onder begeleiding van theatermedewerkers – in kleine groepjes naar de zaal te gaan. Dat is nu en in de onafzienbare toekomst nu eenmaal het nieuwe normaal.

Eenzaamheid en andere trauma’s

Maar goed: hoe is de voorstelling? De steengoede actrice Johanna ter Steege giet in de rol van de Amerikaanse schrijfster Lucy Barton een woordenstroom uit over het publiek. Het zijn verhalen en herinneringen over haar jeugd, de verstoorde relatie met haar ouders, broer en zus, demonen uit het verleden, haar nieuwe leven in New York, haar trauma’s. Ze praat over ‘dat ene’ uit haar jeugd, dat echter onbenoemd blijft. Over hoe ze in haar jeugd herhaaldelijk werd opgesloten in een pick-up truck. Ze vertelt over angst en kou, over “diepe, diepe duisternis” en vooral over eenzaamheid. Ze zegt: “Eenzaamheid was de eerste smaak die ik proefde in mijn leven”. En ook: “Als iemand had geweten hoe eenzaam ik was, zou ik me schamen”.

Johanna ter Steege als Lucy Barton (foto Bart Willems)

Amgash, Illinois vs. Manhatten, New York

Het sobere toneelbeeld van Tom Schenk bestaat slechts uit een ziekenhuisbed, een stoel en een scherm waarop afwisselend beelden worden geprojecteerd van het Chrysler gebouw in New York en maisvelden in haar geboortedorp Amgash in Illiniois. Lucy Barton vertelt over haar tijd in een ziekenhuis, waar ze onverwacht bezoek krijgt van haar moeder die ze jaren niet had gezien. Ter Steege speelt naadloos zelf haar moeder, waarbij ze alleen haar stem vervormt. Verder niks. Ze speelt de moeder hard en meedogenloos; met een gevoelloze stem waarin een Twents dialect doorklinkt. De moeder is bepaald geen warme vrouw. Lucy zegt tegen het einde van de voorstelling: “Ik kan me niet herinneren dat mijn moeder me ooit heeft gekust”.

Johanna ter Steege als Lucy Barton (foto Bart Willems)

Verhalen, verhalen, verhalen

Het is de vraag of die moeder er wel echt zit of dat Lucy haar aanwezigheid verzint. Maar ach, doet dat er eigenlijk toe? Het is duidelijk dat Lucy haar entourage in Illinois destijds is ontvlucht, op zoek naar geluk in New York. Kenmerkend is een dialoogje tussen moeder en dochter dat het contrast tussen het platteland en de grote stad schetst. Johanna ter Steege zegt in de rol van de moeder: “Hoe kan jij hier zo leven, zonder lucht?” Ze antwoordt in de rol van Lucy: “Hier zijn mensen”. De hele voorstelling bestaat uit verhalen. Over de jeugd van Lucy, over haar volwassen leven in New York. Verhalen, verhalen, verhalen. Tegen het einde van de voorstelling zegt Johanna ter Steege een veelzeggende tekst: “We hebben allemaal maar één verhaal.”

Rap tempo

Johanna ter Steege als Lucy Barton (foto Bart Willems)

Het is fascinerend om een geweldige toneelspeelster zo goed te zien acteren. Maar gaandeweg werd ik minder geïnteresseerd in wat Lucy Barton te melden had. Oké, het is heel naargeestig, maar het boeide nauweliks. Universeel wordt het niet. Bovendien praat Ter Steege in zo’n rap tempo dat ik daar een beetje murw van werd. Slechts af en toe neemt ze gas terug en één keer verheft ze haar stem: “Papa, niet doen! Niet doen, Papa!” En dan gaat het opeens over hoe op 11 september 2001 het tweede vliegtuig het World Trade Center in vloog. Op de achtergrond wordt een projectie vertoond van de gehavende onderkant van een van de gebouwen. Met de haren erbij gesleept, vond ik.

Elizabeth Strout

De voorstelling is gebaseerd op een wereldwijd succesvolle roman van de Amerikaanse schrijfster Elizabeth Strout, die semi-autobiografische boeken schrijft. Boeken zonder happy ending die inzicht geven in de eenzaamheid die bij ieders leven hoort; of kan horen. In 2009 won Strout de Pulitzer Prijs voor haar bestseller Olive Kitteridge. Ze schreef het boek My name is Lucy Barton in 2016. Ze gelooft dat “de liefde gebrekkig is, omdat nu eenmaal alle liefde gebrekkig is”, zoals ze Lucy Barton laat zeggen in de roman die haar naam draagt. De theaterbewerking was een enorm succes in achtereenvolgens Londen en New York.

Johanna ter Steege (foto Bart Willems)

Londen, New York, Nederland

De Amerikaanse actrice Laura Linney speelde My name is Lucy Barton in 2018 het Bridge Theatre in Londen en vervolgens van begin januari tot eind februari 2020 in het Samuel J. Friedman Theater op Manhattan. De recensies over beide producties waren alom lovend. De recensent van The Observer beschreef de monoloog als “deeply affecting and heartbreaking” en The New York Times schreef: “genuinely phenomenal”. Waarschijnlijk verschilt de monoloog, zoals gespeeld door Laura Linney, niet veel van de manier waarop Johanna ter Steege de voorstelling speelt: beheerst en kalm. De scènefoto’s van de Engelstalige producties en die van More Theater Producties zijn vrijwel identiek en de twee actrices lijken zelfs veel op elkaar. Wat ik merkwaardig vond, is de titel van de Nederlandse voorstelling (en ook trouwens van de in het Nederlands vertaalde roman). Johanna ter Steege zegt op het toneel: “Dit is mijn verhaal. Mijn naam is Lucy Barton.” Die laatste vijf woorden, zo heten zowel het boek als de voorstelling in het Engels. Waarom wordt in Nederland dan voor zowel het boek als deze productie de vertaling Ik heet Lucy Barton gehanteerd? Ik had Mijn naam is Lucy Barton veel mooier en zuiverder gevonden.

Warm ontvangst door Ruub Petow

Premièreportier Ruub Petow en A-R (foto Rob Goudeketting)

Premièreportier Ruub Petow en A-R (foto Rob Goudeketting)

Nog even terug naar de ontvangst in het Singer Theater. Het was een feest om als vanouds te worden verwelkomd door de vaste premièreportier Ruub Petow. Wat fijn om hem weer te zien, al moesten we ons ook houden aan de anderhalve meter en een elleboogje. We waren ook op deze manier blij om elkaar na al die maanden weer te zien.

Ik heet Lucy Barton, gezien 10 oktober 2020 in het Singer Theater in Laren. Een productie van More Theater Productie. Naar het boek My Name is Lucy Barton van Elizabeth Strout, toneelbewerking Rona Munro, spel Johanna ter Steege, vertaling en regie Antoine Uitdehaag, decor Tom Schenk, muziek Paleis van Boem, scènefoto’s Bram Willems, foto van A-R en Ruub Petow Rob Goudeketting. Tournee t/m portret 27 november. Inlichtingen: https://www.moretheater.nl/nl/item/309/ik-heet-lucy-barton-johanna-ter-steege en kaarten: https://www.ntk.nl/voorstelling/ik-heet-lucy-barton-johanna-ter-steege