Édith Piaf herleeft, zestig jaar na haar dood

Suzan Seegers als Édith Piaf, omringd door Cystine Carreon als de Dood, Thomas Cammaert als de Engel, Job Bovelander als de Duivel en Hein Gerrits als de Dwaas (foto Annemieke van der Togt)

Piaf de musical ging 13 oktober 2023 in première in het DeLaMar Theater in Amsterdam. Daarna volgt een landelijke tournee tot eind februari 2024. De première vond plaats zestig jaar en drie dagen na 10 oktober 1963, de dag dat de legendarische chansonnière Édith Piaf overleed. De première viel ook op vrijdag de dertiende; een symbolische dag voor een voorstelling over een vrouw die zich op het toneel laat leiden door bijgeloof. Pardon: door tarot (waarover later meer, want ik heb op internet iets gevonden over tarot en de dood, de duivel, de dwaas én vooral over de engel). Een grote hoofdrol in deze nieuwe musical, geschreven door Allard Blom, is weggelegd voor tarotkaarten. Suzan Seegers is in haar rol als de Franse chansonnière continu tarotkaarten aan het leggen. Het eerste geluid van de voorstelling is zelfs zachtjes geritsel, wanneer ze de kaarten schudt.

De uitgang is continu in zicht

Édith Piaf trekt, tot haar frustatie, telkens dezelfde tarotkaarten: de Dood, de Duivel, de Dwaas en de Engel. Vier acteurs symboliseren, afgezien van een aantal personen in het leven van Piaf, de figuren op de telkens opnieuw getrokken tarotkaarten. Cystine Carreon in het rood gehuld staat voor de Dood, Job Bovelander belichaamt in het grijs de Duivel, Hein Gerrits speelt in het groen de Dwaas en Thomas Cammaert heeft in blauwe kleding de grootste rol als de Engel. Ze lopen de hele tijd met koffers te sjouwen; waarom, dat blijft onduidelijk. Wel duidelijk is dat Édith Piaf aan het begin van de voorstelling dood is en dat ze de rest van de voorstelling terugblikt op haar pijnlijke leven: “Ik struikel van de ene ellende in de andere”. Boven het vrijwel lege decor van Joris van Veldhoven prijkt continu het bordje ‘SORTIE’. Door deze uitgang verlaat de overleden Piaf aan het slot van de voorstelling het toneel. Een mooi beeld.

De slotscène met in het midden Suzan Seegers als Édith Piaf (foto Annemieke van der Togt)

Aan het begin van de musical is Édith Piaf zojuist overleden, maar daar legt ze zich niet zonder slag of stoot bij neer. Ze wordt in een ambulance naar Parijs gereden, want ze wil graag in Parijs sterven. Dit gebeurde op 10 oktober 1963 in het echt ook, maar ze overleed onderweg in Grasse in Zuid-Frankrijk, zo’n negenhonderd kilometer verwijderd van Parijs. In de musical is de zojuist overleden chansonnière, die slechts 47 jaar werd, nog springlevend. Ze beleeft, aan de hand van de voornoemde Engel, Dood, Duivel en Dwaas, opnieuw haar leven vol hoogte- en vooral dieptepunten. Piaf vraagt zich uiteindelijk af wat ze achterlaat, nadat ze is gestorven. Conclusie: haar muziek, dat is wat ze achterlaat. Dat is natuurlijk ook zo, want de chansons van Piaf zijn onsterfelijk. 

Geen Engel-kaart in tarot

Thomas Cammaert als de Engel, Cystine Carreon als de Dood, Hein Gerrits als de Dwaas en Job Bovelander als de Duivel (foto Annemieke van der Togt)

Allard Blom heeft de constructie van zijn script – Piaf en de vier tarotkaarten – kunstig bedacht, maar die constructie is ook nogal gekunsteld en geforceerd. Bovendien is er iets merkwaardigs aan de hand met de vier telkens terugkerende tarotkaarten. Ik vroeg me af wat de betekenis is van de vier kaarten: de Dood, de Duivel, de Dwaas en de Engel. En wat bleek? Er bestaat helemaal niet één Engel-tarotkaart. Een pak tarotkaarten bestaat uit 78 kaarten: 22 hoofd- of troefkaarten en 56 kaarten met vier reeksen met kleinere levenslessen. In de categorie hoofd- of troefkaarten staat de Duivel voor ‘gebondenheid’, de Dood voor ‘het einde van een situatie en een nieuw begin’ en de Dwaas voor ‘volg je roeping, volg je innerlijke stem’. Maar er is helemaal geen hoofd/troefkaart die staat voor ‘de Engel’.

Er zijn wel minder belangrijke ‘Engelen-tarotkaarten’, terwijl aan elke hoofd/troefkaart wel een aartsengel is toegewezen. De kleinere Engelen-tarotkaarten staan voor waarden als ‘positief, liefdevol en zachtaardig’. Sorry, Allard Blom, het komt misschien een beetje flauw over om op deze slak zout te leggen. Maar als de wereld van de tarot zó’n belangrijke hoofdrol speelt in het script, moet wel alles kloppen. Vooral omdat Édith Piaf steeds een pak van circa twintig kaarten schudt en zeker niet 78 kaarten. 

Suzan Seegers als Édith Piaf, omringd door Thomas Cammaert als de Engel, Cystine Carreon als de Dood, Hein Gerrits als de Dwaas en Job Bovelander als de Duivel (foto Annemieke van der Togt)

Suzan Seegers heeft een strot van jewelste

Suzan Seegers als Édith Piaf (foto Annemieke van der Togt)

De ervaren musicalactrice en zangeres Suzan Seegers zingt erg goed. Dat is geen verrassing, want ze speelde eerder hoofdrollen in onder meer Les Misérables, Urinetown, Dagboek van een Herdershond, My Fair Lady en ze speelde in 2014 de rol van ‘De Mus’ in Little Voice. Toeval bestaat niet, want de artiestennaam van Piaf, die eigenlijk Édith Giovanna Gassion, heette, was ook ‘de mus’: ‘La Môme Piaf’. Seegers, die ook solovoorstellingen maakte, is gezegend met een strot van jewelste. Net als de echte Édith Piaf. De rol van Piaf stond al jaren hoog op haar verlanglijstje. In de musical beheerst ze de beroemde chansons van La Piaf volledig, zoals Non, Je Regrette Rien, La Vie en Rose, Sous le Ciel de Paris, Milord en Le Droit d’Aimer (samen met Thomas Cammaert in de rol haar laatste echtgenoot en matige zanger Théo Sarapo, met wie Piaf dit chanson in het echt zong in haar nadagen).

Seegers zingt de meeste van deze songs met een stem als een mes en met het voor Piaf zo kenmerkende vibrato. Het werkte bij mij wel op de zenuwen dat ze de meeste chansons zo vreselijk luid zingt, ook nog met aardig wat galm. Het klinkt een stuk prettiger wanneer ze zachter en breekbaar zingt. Zoals in de slotscène, wanneer Sous le Ciel de Paris wordt gezongen als reprise en wanneer Piaf zich langzaam beweegt in de richting van de uitgang (‘SORTIE’). Het is hinderlijk dat haar spreekteksten stelselmatig zo staccato en schokkerig klinkt; alsof haar stem continu hapert. Suzan Seegers beweegt ook schokkerig, een beetje als een opwindpop op haar laatste benen. Dat wordt na de pauze nog erger, als ze zwaar verslaafd is aan drank en morfine. Wel benadert ze de houding van de echte Édith Piaf goed: een beetje gebogen, schouders omlaag, steeds krommer van de reumatiek. Het is jammer dat ze slechts een paar keer de iconische ‘little black dress’ draagt, waar iedereen Piaf kent. En dan nog iets: leidraad in haar lijden is dat ze een aantal keer in de voorstelling benadrukt dat ze vlak vóór elk optreden in een theater de laatste passen naar de microfoon ervaart als loodzwaar. Het is onbegrijpelijk dat Suzan Seegers geen enkele keer achter een staande microfoon plaatsneemt, zoals Liesbeth List dat ijzersterk deed in haar rol van Piaf.

Liesbeth List

Suzan Seegers als Édith Piaf, omringd door Hein Gerrits als de Dwaas, Cystine Carreon als de Dood, Thomas Cammaert als de Engel en Job Bovelander als de Duivel (foto Annemieke van der Togt)

Suzan Seegers als Édith Piaf, omringd door Thomas Cammaert als de Engel, Job Bovelander als de Duivel, Hein Gerrits als de Dwaas en Cystine Carreon als de Dood (foto Annemieke van der Togt)

Ach ja, Liesbeth List… Ik moest tijdens de voorstelling met enige weemoed denken aan de in 2020 overleden Liesbeth List, die Édith Piaf in het seizoen 1999/2000 én 2008/2009 speelde in twee totaal verschillende uitvoeringen van een andere musical over Piaf, geschreven door de Engelse Pam Gems. La List was subliem en kreeg terecht in 2000 en 2009 voor beide vertolkingen de John Kraaijkamp Musical Award kreeg voor de beste Vrouwelijke Hoofdrol in een kleine musical. Het is natuurlijk vloeken in de kerk, maar ik vond Liesbeth List in de rol van Piaf geloofwaardiger dan Suzan Seegers; hoe goed Seegers ook haar best doet. Ik denk dat de rol van Piaf List beter paste. Het was de rol van haar leven. Zie het fragment tijdens de Musical Awards in 2000, waarin Liesbeth List Non, Je Ne Regrette Rien zong: https://www.youtube.com/watch?v=knOWFZT4FjM

Gelijkwaardig kwartet

Suzan Seegers als Édith Piaf, omringd door Thomas Cammaert als de Engel, Cystine Carreon als de Dood, Hein Gerrits als de Dwaas en Job Bovelander als de Duivel (foto Annemieke van der Togt)

Het is opmerkelijk dat het in 1999 de destijds 25-jarige Allard Blom was – nu dus de schrijver van de huidige Piaf-musical – die het script van Pam Gems bewerkte. In de nieuwe versie flankeren slechts vier acteurs de spil van de musical. En dat werkt goed. Thomas Cammaert, Cystine Carreon, Job Bovelander en Hein Gerrits vertolken erg goed onder anderen Édith Piafs ontdekker Louis Leplée (die haar artiestennaam bedacht), Bruno Coquatrix (hij maakte van haar een wereldster in zijn concertzaal L’Olympia in Pariijs), de bokser Marcel Cerdan (haar grote liefde, die verongelukte door een vliegtuigongeluk), haar onbetrouwbare echtgenoot Jacques Pills, haar laatste echtgenoot Théo Sarapo en haar steun en toeverlaat Simone Berteaut, bijgenaamd Mômone. De vier fungeren ook vaak als achtergrondkoor en dat is heel effectief. Het kwartet doet niet onder voor Suzan Seegers. Eigenlijk zijn ze gelijkwaardig aan de vrouw om wie het allemaal draait.

Een mooie traan

De affiche met Suzan Seegers als Piaf (foto Annemieke van der Togt)

De affche van de voorstelling verdient een pluim. Annemieke van der Togt fotografeerde Suzan Seegers ‘en profil’ met een ingeleefde uitdrukking op haar gezicht en er valt een traan uit haar oog. Heel mooi. En dan nog even dit: alle chansons worden in de originele taal gezongen; afgezien van een Engelstalig fragment van La Vie en Rose. Dat gebeurde ook in de vorige twee Piaf-musicals met Liesbeth List. Het is een begrijpelijke keuze, maar het zou wenselijk geweest zijn als de chansons waren voorzien van boventiteling in het Nederlands. Dan hebben toeschouwers, die de Franse taal niet machtig zijn, ook wat aan de inhoud van de chansons. Ik sprak na afloop van de première een bezoeker die geen woord Frans spreekt; afgezien van ‘Paris’ en ‘Amour’. Hij had dus niets meegekregen van de chansons en dat is bij een musical toch een gemis. Zie voor de trailer van deze voorstelling: https://www.youtube.com/watch?v=T5oKuE0oVQM

A-R met ’the one and only’ premièreportier Ruub Petow (eigen foto)

Piaf, gezien vrijdag 13 oktober 2023 in het DeLaMar, script Allard Blom, spel Suzan Seegers, Thomas Cammaert, Cystine Carreon, Job Bovelander en Hein Gerrits, regie Martin Michel, muzikale leiding Frans Heemskerk, decor Joris van Veldhoven, kostuums Arno Bremers, producent Christian Seijkens, een productie van De Theater BV, scènefoto’s Annemieke van der Togt, op tournee t/m 24 februari 2024 (en terug in het DeLaMar op 7, 8 en 9 februari). Zie voor meer informatie en de volledige speellijst: www.detheaterbv.nl