Wittgenstein: de butler heeft het gedaan

Wittgenstein

Tobias Nierop, Isabelle Houdtzagers, Martijn Nieuwerf en Billy de Walle in De Verschrikkelijke Wittgenstein (foto Ben van Duin)

De Verschrikkelijke Wittgenstein, zo heet de nieuwe lunchvoorstelling van Bellevue. Wat een merkwaardige voorstelling is dit, die wordt geafficheerd als een ‘onfortuinlijke thriller-komedie’ en een ‘komische titanenstrijd tussen twee generaties’. Roeland Hofman schreef en regisseerde de eenakter, waarbij Paul Wittgenstein – de man uit de titel – echt heeft geleefd: van 1897 tot 1961. De Oostenrijks-Amerikaanse pianist en componist was de oudere broer van de filosoof Ludwig Wittgestein. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakte hij aan het Oostfront in militaire dienst gewond, waarna zijn rechterarm werd geamputeerd. Dit weerhield hem niet om na 1945 pianostukken voor alleen de linkerhand te spelen.

De echte Paul Wittgenstein

Wittgenstein

Martijn Nieuwerf, Isabelle Houdtzagers en Billy de Walle in De Verschrikkelijke Wittgenstein (foto Ben van Duin)

Paul Wittgenstein gaf onder anderen Benjamin Britten, Paul Hindemith, Richard Strauss opdracht om pianostukken voor de linkerhand te componeren. Zijn bekendste werk is ‘Concerto pour la main gauche’ van Maurice Ravel. Zie en luister: https://www.youtube.com/watch?v=_zQteXqbYas Na de Anschluss in 1938 mocht Wittgenstein, als afstammeling van Joodse voorouders, in Oostenrijk geen concerten meer geven. Hij vluchtte naar Amerika en werd in 1946 Amerikaans staatsburger. In zijn nieuwe land werkte hij als muziekpedagoog en schreef in 1957 het leerboek School for the Left Hand.

Raadselachtig en lachwekkend

Wittgenstein

Isabelle Houdtzagers, Tobias Nierop en Billy de Walle in De Verschrikkelijke Wittgenstein (foto Ben van Duin)

Tot zover de werkelijkheid. Nu de absurde fictie die in De Verschrikkelijke Wittgenstein ten tonele wordt gebracht. Het stuk speelt zich af in Manhattan in 1951 in een decor dat in het maandblad Avenue van dat jaar niet zou misstaan. Als eerste komt de butler op. Hij stoft met een plumeau de spaarzame meubeltjes en decoratieve pauwenveren af. Dit levert de eerste lach van de middag op. Vervolgens betreden twee robotachtige figuren in kinderkleding het toneel: een jongen en een meisje. De eerste tekst van het stuk wordt uitgesproken door het meisje: “Paul Wittgenstein is een verschrikkelijke man.” Zo, de titel van het toneelstuk zit. Wat volgt, is even raadselachtig als lachwekkend; dat laatste in de goede zin van het woord. Al is het maar, omdat de acteurs zo merkwaardig staccato praten.

Concerto pour la Main Gauche

Wittgenstein

Isabelle Houdtzagers, Martijn Nieuwerf, Billy de Walle en Tobias Nierop in De Verschrikkelijke Wittgenstein (foto Ben van Duin)

Martijn Nieuwerf speelt de pianoleraar Paul Wittgenstein. De acteur heeft de hele voorstelling zijn rechterarm onder de lege mouw van zijn colbert verstopt. Wittgenstein miste immers zijn rechterarm. Op de achtergrond klinkt soms pianomuziek. Duizelingwekkend snelle noten achter elkaar, waarin met enige fantasie Ravels Concerto pour la Main Gauche herkend kan worden. Op het toneel smeden de kinderen snode plannen om hun pianoleraar vast te binden en zijn rechterarm af te snijden. Zó haten en verachten ze hem. De butler Stiglitz wordt in het complot betrokken. 

De butler heeft het gedaan

Wittgenstein

Isabelle Houdtzagers en Billy de Walle in De Verschrikkelijke Wittgenstein (foto Ben van Duin)

In de cartooneske lunchvoorstelling spelen Isabelle Houdtzagers en Billy de Walle de kinderen alsof hun personages uit de doos van Playmobil komen. Wanneer hen wordt wijsgemaakt dat hun ouders dood zijn, moeten ze elkaar beconcurreren in lief en aardig zijn (‘hashtag doeslief’, lijkt het wel). Wie het aardigst doet, strijkt de erfenis op. Martijn Nieuwerf speelt Paul Wittgenstein als een man die niet begrijpt wat er om hem heen gebeurt. Tobias Nierop zorgt er in zijn rol als butler voor dat het geheel dramatisch afloopt. Kortom: de butler is de kwade genius. Ondertussen zit je als toeschouwer vertwijfeld te kijken naar de absurditeiten die zich op de gestileerde speelvloer afspelen. Waarom gaat deze voorstelling specifiek over Paul Wittgenstein? En niet over zomaar een pianoleraar met één arm en met demonische leerlingen? Geen idee… Ondanks dit is het een amusante lunchvoorstelling met absurde, zwarte humor.

Wittgenstein

Tobias Nierop en Martijn Nieuwerf in De Verschrikkelijke Wittgenstein (foto Ben van Duin)

De Verschrikkelijke Wittgenstein, gezien 5 mei 2019 in de Palonizaal van Bellevue; aldaar tot en met 26 mei (behalve zaterdag en maandag) om 12:30 uur. Een productie van Bellevue, tekst en regie Roeland Hofman, spel Martijn Nieuwerf, Tobias Nierop, Isabelle Houdtzagers en Billy de Walle, decor Sascha van Riel, kostuums Daphne de Winkel. Informatie: www.theaterbellevue.nl