De Kracht van Ontmoeten is van levensbelang

De Kracht van Ontmoeten

Een jongetje luistert met grote ogen naar Deborah Maarsen

De Kracht van Ontmoeten

Een jongetje bekijkt een oude foto

De Kracht van Ontmoeten, zo heet een expositie in de Hermitage Amsterdam, tijdelijk de locatie van het Amsterdam Museum. Deze tentoonstelling, die nog duurt tot 5 november 2023, is gemaakt door het Amsterdam Museum en de Stichting In mijn Buurt – Leren door Ontmoeting. Deze stichting brengt al tien jaar jong en oud samen in huiskamers door het hele land. Kinderen worden ‘erfgoeddragers’ van de verhalen van ouderen; oftewel de ‘erfgoedgevers’. Oude mensen vertellen over de oorlog – voornamelijk de Tweede Wereldoorlog – en kinderen nemen hun verhalen mee en vertellen deze door bij onder meer herdenkingen. Alle verschillen, zoals leeftijd, afkomst en kleur, worden bij deze ontmoetingen overstegen.

‘Laten we aardig zijn voor elkaar’

Over veertien van deze ontmoetingen is een ontroerend mooie en belangrijke tentoonstelling gewijd, waaraan 52 kinderen, veertien Joodse tachtig- en negentigjarige Amsterdammers, vier schrijvers en vijf fotografen hebben meegewerkt. Amsterdamse kinderen interviewden hoogbejaarde mensen over hun oorlogstijd. Over intense angst, verdriet en verlies. De ouderen vertellen, de kinderen luisteren en stellen vragen. Wat kunnen ze en kunnen we leren van onze oudere stadsgenoten? De verhalenvertellers zijn sterke mensen die de Tweede Wereldoorlog meemaakten, ernstige verliezen leden en toch de veerkracht vonden om hun ervaring om te zetten in een nieuwe boodschap: ‘Laten we zorgen dat we aardig zijn voor elkaar’. Het is de bedoeling dat hun verhalen onderdeel worden van ons collectieve geheugen.

Hayley: “het is heel erg wat er gebeurd is”

De Kracht van Ontmoeten

Een jongetje luistert met grote ogen naar Lous Steenhuis-Hoepelman (1941-2023)

Bij de opening van de expositie vertelde het donkere meisje Hayley het verhaal over Bob van den Berg, de vader van de actrice Carolien van den Berg. Hij overleefde de oorlog doordat hij uit de trein sprong die richting Westerbork reed. Hayley concludeerde: “Ik ben erfgoeddrager, omdat ik het belangrijk vind dat de verhalen worden doorverteld. Want het is heel erg wat er gebeurd is”.

Vier schrijvers en historici – Jaap Cohen, Zwaan Lakmaker, Lara Nuberg en Glynis Terborg – waren aanwezig bij de ontmoetingen tussen de kinderen en de oude mensen. Met vijf fotografen – Shirley Brandeis, Jennifer Drabbe, Afsaneh Ghafarian Rabe’I, Rob Godfried en Yvonne Witte – luisterden ze en keken ze mee in huiskamers tijdens ontmoetingen tussen jong en oud. Ze legden vast hoe de kinderen koekjes aten en limonade dronken, soms verlegen waren en heel vaak verbaasd. Ze waren er getuige van hoe de kinderen grote ogen opzetten, onzeker waren over hun vragen, toch doorvroegen en dan, diep geraakt, het verhaal meenamen naar huis.

Myriam: “maar het waren wel ónze schildpadden

De Kracht van Ontmoeten

Myriam Mater bij de opening van de expositie (foto Matthijs Hoogland-Mater

Het zijn vaak onthutsende details die het meest raken. Jawel, het is zeker heel erg dat miljoenen mensen in de Tweede Wereldoorlog werden vermoord, maar monden vallen pas echt open wanneer de 91-jarige Myriam Mater-van Hulst vertelt wat Duitsers deden toen ze in haar ouderlijk huis in Amstelveen op zoek waren naar haar ondergedoken vader en naar onderduikers in hun huis. De Duitsers vonden vader Van Hulst niet en ook geen onderduikers. Daarna deden ze iets waarvan iedereen alleen maar kan gruwen.

De Kracht van Ontmoeten

Myriam Mater met de kinderen

Op de website van In Mijn Buurt staat wat Myriam vertelde wat er gebeurde: “De Duitsers doorzochten het hele huis, maar konden niks vinden. Ze werden steeds kwader. Toen vonden ze onze schildpadden, die mijn zusjes en ik nog van mijn moeder hadden gekregen (hun moeder was kort daarvoor overleden, A-R). Ze stonden in grote bakken in de kelder. Uit woede zetten de Duitsers een grote pan water op het vuur en gooiden onze schildpadden in het kokende water. Mijn zus en ik moesten toekijken hoe de dieren krijsend doodgingen. Wanneer je denkt aan alle mensen die onnodig in de oorlog zijn gestorven, waren dit natuurlijk maar schildpadden. Maar het waren wel ónze schildpadden”.

Suze: “ik ben een overlevende, geen slachtoffer”

Suze Krieg was tien jaar, toen de oorlog uitbrak. Ze kwam met haar familie terecht in concentratiekamp Bergen-Belsen, waar ze na de bevrijding op 10 april 1945 in een volgepakte trein werden gezet. Naar huis, dachten de mensen in de trein. Maar het was een trein die later bekend werd als ‘de dodentrein van Bergen-Belsen’ en waar de nieuwe film Het Verloren Transport op is gebaseerd. De verschrikkelijke reis, waarbij veel mensen overleden, duurde twee weken. Zonder doel, zonder water, zonder eten, hopeloos. Toch sprak de nu 93-jarige Suze Krieg hoopvolle worden tijdens de opening van de expositie: “Ik ben een overlevende, geen slachtoffer. Ik haat niemand, ook de Duitsers niet”.

Lous Steenhuis-Hoepelman (1941-2023) en haar knuffel Mies

De Kracht van Ontmoeten

Lous Steenhuis-Hoepelman (1941-2023) laat haar popje Mies aan de kinderen zien

De Kracht van Ontmoeten

Lous Steenhuis-Hoepelman (1941-2023) en kinderen

Tijdens de opening van de expositie werd stilgestaan bij het recente overlijden van Lous Steenhuis-Hoepelman. Zij deed vol overtuiging mee aan het project en ze overleed begin april 2023. Er hangt op de expositie een mooie foto van mevrouw Steenhuis, die aan de kinderen haar popje Mies liet zien. Ze kreeg Mies in Kamp Westerbork, ze nam haar knuffel mee naar Bergen-Belsen en later naar Theresienstadt, waar ze in 1945 door de Russen werd bevrijd. Mevrouw Steenhuis heeft het popje altijd bewaard. Nu ligt Mies tijdens de expositie in een vitrine.

Tinie met haar vaders laatste brief

De Kracht van Ontmoeten

Tinie IJsberg leest een brief voor aan de kinderen voor

De Kracht van Ontmoeten

Tinie IJsberg en een jongetje

In een vitrine ligt ook de laatste brief die februaristaker Joop IJisberg schreef aan zijn familie voordat hij door de Duitse bezetters werden gefusilleerd. Zijn dochter Tinie IJisberg is een van de deelnemers aan De Kracht van Ontmoeten.

Dit is een expositie die iedereen gezien moet hebben; jong en oud. Extra mooi is dat meer dan honderd in Amsterdam opgetekende verhalen eind januari 2023 officieel zijn overgedragen aan het Stadsarchief. Dat gebeurde tijdens een ceremonie in aanwezigheid van burgemeester Femke Halsema. Het zijn voornamelijk verhalen van onbekende Amsterdammers, maar ook van onder anderen Hanneke Groenteman, Helmert Woudenberg en Noraly Beyer. De Stichting In Mijn Buurt, tien jaar geleden opgericht door Minke Bos, vertelt niet alleen verhalen van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Er zijn ook afdelingen die ‘Koloniale Sporen in mijn Buurt’ heten – over het koloniale verleden van vertellers die in één van de voormalige koloniën van Nederland zijn geboren en in Nederland zijn komen wonen – en ‘Aankomst in mijn Buurt’; oftewel verhalen van arbeidsmigranten over hun nieuwe leven in hun nieuwe buurt. Zie voor meer informatie: www.inmijnbuurt.org.

De Kracht van Ontmoeten

De verhalen overdracht

De Kracht van Ontmoeten

In Mijn Buurt-button

De expositie ‘De Kracht van Ontmoeten’ in de Hermitage (Amstel 51) duurt tot 5 november. Het is een expositie, die wordt georganiseerd door het Amsterdam Museum en de Stichting In Mijn Buurt. Het museum is dagelijks open van 10 tot 17 uur. Inlichtingen: www.inmijnbuurt.org of www.amsterdammuseum.nl